مسجد گوهرشاد
نگاه که می کنی، از دور گنبد طلا پیداست. با عظمت آنجا برای تمام تاریخ ایستاده است و به تو مزار شهیدی از فرزندان آل محمد؛ و امامی از ائمه‌ی شیعه را نشانی می دهد.
نزدیک تر که می شوی گنبد فیروزه ای را، گلدسته های طلایی قدیمی و گلدسته های مرتفع جدید را می‌بینی.
در مجال قبل در مورد روضه منوره و صفه هایش، سنگ مزار، صندوق‌ها و ضریح زیبای رضوی(ع) سخن رفت و اینک؛
گنبد طلا:
گنبد منور حضرت رضا(ع) دارای دو پوشش است که پوشش اول آن، سقف حرم است که به صورت مقعر و مقرنس بوده و به آن ((قبه)) گفته می شود، و پوشش دوم که بر فراز قبه وجود دارد همان گنبد طلا ست که بین این دو پوشش فضایی خالی به ارتفاع ۱۳ متر است.
مسجد بالاسر:
بعد از روضه منوره از لحاظ قدمت، مسجد بالاسر، تاریخی‌ترین بنای حوزه حرم‌مطهر است. این مسجد کوچک در غرب بقعه منوره و بالای سرِ مبارک، بین ضریح مطهر و رواق دارالسیاده واقع شده است.این مسجد دارای سه صفه است که صفه شرقی آن به روضه منوره متصل شده است به نحوی که برادران ِزائر پس از طواف و زیارت از طریق آن وارد مسجد بالاسر می شوند و به اعتقاد (( الصلوه عند راس الامام)) در آنجا دو رکعت نماز زیارت به جا می‌آورند. مسجد بالاسر در سال ۴۲۵ هجری‌قمری حدود هزار سال قبل، در عهد غزنویان ساخته شده، و بانی آن ((ابوالحسن عراقی)) معروف به ((دبیر)) است.
مسجد گوهرشاد:
یکی از بناهای با شکوه دوره تیموری مسجد گوهرشاد است که در اوایل قرن نهم هجری قمری به دستور ((بانوگوهرشاد)) همسر ((شاهرخ میرزای تیموری)) بنا شده و هنوز بعد از گذشت سالیان دراز مثل دیگر اماکن متبرکه ی حرم رضوی پا برجاست.
این مسجد باشکوه حدود ۲۸۵۰ مترمربع وسعت دارد و شامل ۴ ایوان و ۷ شبستان است. معمار معروف ایرانی، ((قوام الدین شیرازی)) در سال ۸۲۱ هجری قمری این مسجد را ساخته و فرزند هنرمند بانو گوهرشاد، ((بایسنقر میرزا)) تزیین‌های شاهکار و استثنایی انجام داده است.
ایوان مقصوره
به مساحت ۵۰۰مترمربع و ارتفاع ۲۵٫۵متر از زیباترین اماکن حرم است که گنبد رفیع فیروزه‌ای رنگِ مسجد بر عظمت این بنا افزوده است؛ جالب است بدانید ارتفاع گنبد از سطح مسجد ۴۱متر و ارتفاع دو گل‌دسته‌ی آن ۴۳ متر است. محراب یک پارچه از سنگ مرمر و با تزیینات و کنده‌کاری و کتیبه‌ای در میان مقرنس‌کاری‌هاست که همه حکایت‌کننده‌ی هنر با ارزش آن دوران است.
منبر معروف حضرت ولی عصر«عج‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف»
داخل ایوان مقصوره منبر بزرگی قرار دارد که در بین مردم به منبر امام زمان«عج‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف» معروف است، استاد محمد نجار خراسانی، منبت کار معروف عصر فتحعلی شاه این منبر نفیس را از چوب گردو و گلابی با شیوه منبت کاری و بدون استفاده از میخ یا هر فلز دیگری در چهارده پله، به نام چهارده معصوم، به نیت اینکه حضرت ولی عصر«عج‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف» بعد از ظهورشان بر فراز آن برای مردم ایراد خطابه کنند، ساخته است.
مسجد گوهرشاد از مکان‌های مورد علاقه‌ی زائران برای خواندن نماز و زیارات است و در مناسبت‌های مختلف، برنامه‌های سخنرانی، دعا و یادبود برخی از شهداء و بزرگان نیز برگزار می‌شود. همچنین در ایام‌البیض در ماه رجب‌المرجب اعتکاف ویژه‌ی عموم مردم و در دهه آخر ماه رمضان در بعضی از شبستانها اعتکاف طلاب، دانش‌آموزان و دانش‌جویان برپاست.
صحن مسجد گوهرشاد دارای شبستان‌های نهاوندی، تبریزی، میلانی، شیرازی، نجف آبادی و علوی (معمولا برای نماز جماعت خواهران) و شبستان گرم (معمولا برای نماز جماعت برادران) است. این صحن از سمت ایوان مقصوره به صحن قدس، از سمت ایوان دارالسیاده به رواق دار السیاده و روضه منوره، و از دو طرف دیگر به بست شیخ‌بهایی و رواق امام‌خمینی(ره) مرتبط است.
در کنار ورودی کفشداری شماره۱۱، غرفه ای است مشرف به ضریح منور که زائران جهت عرض ادب و خواندن زیارت آنجا می‌ایستند. در ایوان شمالی، معروف به دارالسیاده، نیز پنجره‌ی نقره‌ای از آثار دوران قاجار، بر سر در ورودی حرم نصب گردیده است.
همچنین در وسط صحن مسجد ستونی قابل مشاهده است که شاخص نصف‌النهار است. صحن مسجد گوهرشاد و شبستانها و ایوان‌های آن همگی در حکم مسجد هستند و مستحب است انسان وقتی به مسجد می‌رود دو رکعت نماز به نیت تحیت و احترام مسجد یا نمازهای واجب یا مستحب دیگری بخواند.
گفتنی است مجموعه مسجد گوهرشاد، بنایی تاریخی و نمونه‌ی کامل و برجسته هنر ایرانی‌اسلامی است.
پی‌نوشت:
قبه: برآمدگی هر شیء را قبه می گویند. نیز به معنای سقف برجسته و مدور است و مترادف با گنبد. در اصطلاح بارگاهی را گویند که بر فراز آن گنبدی است.
همین مطلب در باب الجواد(ع)
